Kategori arşivi: Haberler

Tarihçe

Türkiye Üreyen Kuş Atlası fikri ilk olarak Doğal Hayatı Koruma Derneğinin RSPB’ye Ağustos 2002’de bu projeyi başlatmayı teklif etmesi ile ortaya atıldı. Proje fikrinin geliştirilmesi sürecinde iki önemli nokta vardı:

  1. Önemli Kuş Alanları (ÖKA) izleme ağının -kuş gözlem topluluklarının- bu projeye nasıl entegre edileceği,
  2. Bilgi toplama için en uygun metodun belirlenmesi.

O dönemde ilk atlas çalışması için yapılan çalıştayın amacı Türkiye’de yapılmakta olan kuş çalışmalarını ilgili tarafların da bir araya gelmesiyle tartışmak ve bunları KuşAtlas Projesi başlığı altında bir araya getirmekti. Çalıştay sonucunda belirlenen hedefler ise

  • Ülke çapında tüm üreyen kuşların dağılımı hakkında bilgi toplamak,
  • Bilgilerin yarı nicel olması ve böylece ileride yapılacak çalışmaların sonuçlarına göre populasyonlardaki değişimlerin izlenebilmesi,
  • Arazi çalışmalarının ve metodolojinin olabildiğince basit ve eğlenceli olması,
  • Çalışmaların 5 yıl, bilgilerin analiz edilmesinin 2 yıl sürmesi,
  • Çalışmaların (50 x 50 km)’lik kutularda yapılması ve EBCC (Avrupa) atlası ile aynı standartlarda olmasıydı.

KuşAtlas Projesi, Doğal Hayatı Koruma Derneğinden sonra, 2002 yılında Doğa Derneğinin koordinasyonu altına geçmiş ve bunu takiben ilk eğitim ve arazi çalışmaları da 2003 baharında yapılmıştır. Projenin ilk yılında İstanbul, Kayseri ve Samsun’daki kuş gözlem ekipleri pilot çalışmaları gerçekleştirmiş ve metodolojinin belirlenmesinde önemli rol oynamışlardır. 2003 yılında verilen eğitimlerle birlikte yerel KuşAtlas çalışmaları toplamda beş ile yayılmıştır. 2004 baharında tam 10 ayrı topluluk 9 ayrı ilde KuşAtlas çalışmalarını gerçekleştirmeye hazırdır. Ancak ne yazık ki projede beklenen ilerleme kaydedilememiş, proje ülke çapına yayılamamıştır.

Kuş gözlemci sayısının giderek arttığı günümüzde, Türkiye Kuş Atlası Projesi artık daha olası duruma gelmiştir. Bu sebeple 2013 yılında European Bird Cencus Council (EBCC -Avrupa Kuş İzleme Komisyonu) ile yapılan fikir birliği sonucunda Türkiye’de Üreyen Kuş Atlası çalışmasının yeni başlayacak olan II. Avrupa Üreyen Kuş Atlası çalışması ile eş zamanlı olarak yeniden planlanmasına ve uygulanmasına karar verilmiştir.

Başlangıç Toplantısı 24 Mart 2014

Hazırlayan: Nilüfer Araç

1997 de ilki yapılan Avrupa Üreyen Kuş Atlası çalışması türlerin ve habitatların koruması için önemli bir doküman. Amacı tür populasyon değişimlerini bilimsel ve bütüncül bir şekilde izleyebilmek.
Ülkelerin aynı zaman diliminde, aynı metodoloji ile yaptığı, kuş gözlemcilerinin bizzat çalışmayı yaparak katkı koyduğu, verilerin modellenebildiği önemli bir çalışma.
Bugün EBCC komitesi (European Bird Census Council, ornitolog ve doğa koruma uzmanlarından oluşan 8 kişi) 30 yıl sonra bu çalışmayı tekrarlamak istiyor. 5 yıl içerisinde 50 den fazla ülke ile, 500 den fazla üreyen kuş türünü izleyerek, 5000 km2 den fazla alanı tarayarak, 50 000 den fazla gönüllü ile çalışacaklar. Toplantıda komite üyeleri ile tanıştık ve projeyi onlardan dinledik.
Bu seferki çalışmanın özel bir yanı var. Daha önceki çalışmaya katılmamış olan Rusya, Kafkas Ülkeleri ve Türkiye’yi dahil etmek.
Türkiye’de ilk kuş atlasının telaffuz edildiği sene 1970 Max Kasperek makalesi. Daha sonra ilk deneme 2000 yılında DHKD zamanında 8 kişi ile gerçekleştirilmiş ama tamamlanmamış. Bunun üzerine fon desteği ile yapılabileceği düşünülerek yazılan proje de kaynak bulamayınca bu fikirden faz geçilmiş.
Ama bazı bölgelerde farklı projeler altında kuş atlası çıkartılmış. Bunlar; Konya Havzası (DHKD, 1998), Güneydoğu Anadolu Biyolojik Çeşitlilik Çalışması (DHKD, 2002), Anadolu Çaprazı Boşluk Analizi (DKM, 2007-2008)
Kuş gözlemcileri ile yapılan gönüllülük esasına dayanan bu çalışma için zamanında Türkiye’de yeterli kuş gözlemcisi olmadığı için ve kuş gözlemcisi profili öğrencilerden oluştuğu için gerçekleşmemesine karşın bugünkü durumun analiz edilmesi ile Türkiye’nin bu çalışmaya katılabileceği düşünülmekte. Gözlemci sayısı daha çok ve büyük şehirler dışında da varlar. Üstelik sadece öğrenciler değil iş sahibi olan bu hobi için para ve zaman harcayan insanlar var.
Geniş topraklara sahip Rusya’da bu mümkünse neden Türkiye’nin de üreyen kuş atlası olmasın deniyor.
Atlas çalışması bu senden itibaren 2017 yılına kadar tamamlanmaya çalışılacak. Şimdiden Ornitolog Kerem Ali Boyla önerliğinde bir grup insan gönüllü olarak organizasyona başlamış ve kuş gözlemcilerine hazırladıkları basit form ve metodoloji bilgisini paylaşarak çalışmayı yapılabilecekleri bölgeler konusunda yönlendirme yapıyorlar.
5 yıl içinde sadece bir defa 50 kmx50 km lik alanlar ziyaret edilecek. Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz aylarında 4 adet 10×10 luk kare içinde 1 km lik belirlenen çizgide kare içinde  yürüyerek kayıt tutulacak.
Bu iş her ne kadar gönüllülük esasına dayalı olsa da tüm Türkiye’de yapılabilmesi için zaman zaman dışarıdan desteğe ihtiyaç duyulacak.
Kimi zaman yurt dışından gelen gözlemciler yardımcı olurken kimi zaman bizim gibi sivil toplum kuruluşlarının çalışma alanlarında en azından gözlemcilere ulaşım veya benzin, konaklama desteği sağlaması bu çalışmayı güçlendirecektir. Kuşlar alanlarımızın termometresi gibi. En iyi göstergeler. Doğa Koruma ya hizmet edecek ve çevre koruma çalışmalarımız içinde altlık olabilecek bu dokümana destek vermek oldukça önemli.

Türkiye’nin İlk Üreyen Kuş Atlası Projesi Başlıyor

Türkiye’de kuş gözlemciliği son derece ilerledi, gelişti ve 10 yıl önce hayal bile edemeyeceğimiz bir noktaya geldi. Bunda derneklerin, yeni çıkan yayınların, internetin ve kuş fotoğrafçılığı sitelerinin katkısı çok büyük. Bugün, tüm illerin yarısından fazlasından düzenli olarak gözlem giriliyor, ve Kuşbank‘ta düzenli olarak görülen 400 türün 380 tanesi her yıl tespit ediliyor.

Diğer yandan Türkiye’de hala birçok türün yayılışları hakkında çok az fikrimiz var. Çoğu bilgimiz kuş kitaplarındaki birkaç santim enindeki küçük bir Türkiye haritasında gösterilen renkli lekelerden ibaret. Kara akbaba, küçük kerkenez, turna ve flamingo gibi bazı karizmatik ve çalışılan türlerin üreme yayılışlarını biliyoruz. Ancak biraz daha zor türleri sorduğumuzda, bir atmaca, çil keklik, kara ağaçkakan veya küçük akbabanın yayılış alanını pek de bilmiyoruz. Ancak çok uzun zamandan beri ülke çapında bir üreyen kuş atlası yapılmasına ihtiyaç var.

Bu nedenle bu yıl sizi Türkiye’nin Üreyen Kuş Atlası çalışmasına davet ediyoruz. Bu çalışmada kuş gözlemcileri üreme sezonu boyunca Türkiye’nin her bir köşesinde gözlem yaparak, üremekt olan 315’e yakın türün yayılış alanlarını çıkaracağız. Çalışma, ülkenin tamamını kapsayan 50×50 km’lik karelerde, kuşların üreme dönemi olan Nisan ve Temmuz ayları arasında 2018’e kadar devam edecek. Ayrıca İstanbul, İzmir, Ankara ve Samsun’da bu çalışma daha yüksek bir ölçekte yapılacaktır. Gözlemler Kuşbank ve Türkiye’ye adapte edilecek e-bird sistemleri üzerinden toplanacak, koordinasyon ve bilgilendirme internet üzerinden sağlanacak. Yapılan çalışmaların sonuçları, aylık güncellemelerle canlı olarak internetteki dinamik haritalarda paylaşılacak. 2014-2018 yılları arasında toplam 40 ekiple Türkiye’deki 360 karenin hepsi ziyaret edilecek.

Bu çalışma sayesinde ülkemizde üreyen 300’ü aşkın kuş türünün hepsinin yayılışları ortaya çıkacak. Dahası kullanılan metodoloji sayesinde birçok türün ülkesel popülasyon tahminleri de yapılacak. Diğer yandan GD Anadolu Bölgesi, BTC Boru Hattı, Konya Havzası, Erciyes Dağı ve Yıldız Dağları gibi bazı bölgelerde geçmiş dönemlerde yapılan bölgesel atlaslar kullanılarak, kuşların artış ve azalmaları ilk kez somut verilerle ortaya koyulacak.