2014-2018 Gözlemleri
Atlas projesi dahilinde 150’ye yakın kuş gözlemcisi belirli kareleri rezerve ederek sahada düzenli veri topladılar.
Önceki Atlas Çalışmaları
Türkiye’de üreyen kuş türlerini belirlemek amacıyla pek çok bölgesel Kuş Atlası çalışması yapıldı.
- DHKD, 2002 yılında Güneydoğu Anadolu Bölgesinde GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) idaresi tarafından finanse edilen bir biyoçeşitlilik araştırma projesi yürüttü. 10×10 km ölçeğinin kullanıldığı arazi çalışmalarında, 42 adet 50×50 km’lik karede sistematik üreme verisi toplandı ve projenin sonuç raporunda yayımlandı. (Welch, 2004)
- 2007-2008 yıllarında DKM, DKMP ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi ortaklığıyla, Anadolu Çaprazının biyolojik çeşitliliği projesini yürüttü. Proje kapsamında iki yıl boyunca üreme dönemlerinde tamamlanan çalışmada 44 adet 50×50 km’lik kare ziyaret edildi ve veriler 10×10 km kare ölçeğinde kaydedildi.
- 2004 yılında, Akdeniz’in Öncelikli Orman Alanları Projesi kapsamında, Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye) ve DKMP ortaklığıyla, DKM tarafından Akdeniz’de 35 adet 50 km’lik karede sistematik üreme çalışması tamamlandı. (Zeydanlı vd. 2005)
- Yıldız Dağları Biyosfer Rezerv Projesi dâhilinde, Mayıs ve Ağustos 2009 tarihleri arasında iki adet 50×50 km’lik karede atlas metodolojisine uygun şekilde katmanlı rasgele örnekleme ile belirlenen 433 noktada sistematik gözlem yapıldı. (Özkan, 2010).
Bölgesel ölçekli bu atlas çalışmalarının yanı sıra, Türkiye’de küçük ölçekli atlas çalışmaları da yapıldı. Bu üç atlas çalışmasının verileri KuşBank veri tabanında bulunmaktadır.
- Erciyes Kuş Gözlem Topluluğu tarafından 2001 yılının Mayıs-Temmuz ayları arasında Erciyes’in içinde bulunduğu karede 2 adet 50×50 km’lik karede çalışıldı. Aynı toplulukça 2003 yılında Mayıs ve Temmuz ayları arasında Palas Tuzla Gölü’nde 1 adet 50×50 km’lik karede çalışıldı. (Aksan vd. 2004; Per vd. 2002)
- Ege Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu, 2003-2004 yılları Nisan-Mayıs aylarında, Karaburun Yarımadası’nda 4 adet 50 km’lik karede çalıştı.
DHKD tarafından Konya Havzası Biyoçeşitlilik Atlası dâhilinde 1998 yılı Mayıs ve Haziran aylarında 10×10 km’lik karelerde çalışıldı ve 32 adet 50×50 km’lik kare ziyaret edildi. Bu atlasın sonuçlarına WWF-Türkiye’nin arşivinden ulaşılabilmektedir. Bu çok nitelikli atlas çalışması, 2000 yılından önce yapılmış olması nedeniyle bu çalışmaya dâhil edilememiştir.
Kuş Araştırma Projeleri
Türkiye genelinde akademisyenler ve araştırmacılar, üniversite ve sivil toplum kuruluşları adına birçok kuş üreme araştırması gerçekleştirmiştir. Bunların çoğunda birbirinden farklı metotlar uygulansa da, gözlem lokasyonunun koordinatları ve üreme kodu bulunduğu sürece, bu gözlemlerin Atlasa dâhil edilmesi mümkün olmuştur.
- İller: Afyon, Artvin, Aydın, Iğdır, Kars, Kastamonu, Kayseri, Manisa, Niğde, Osmaniye, Tokat, vd.
- Alanlar: Köyceğiz Gölü, Yumurtalık Lagünleri, Hersek Lagünü, Yumurtalık, Ağyatan, Akyatan, Tuzla lagünleri, Çöl Gölü, Dipsiz, Nallıhan Çayırhan Kuş Cenneti, vd.
- Türler: Şah kartal, bozkır kartalı, dikkuyruk, kara akbaba, leylek, vd.
Geçmiş Yıllardaki KuşBank Gözlemleri
KuşBank veri tabanı kurulurken EBCC’nin kullandığı üreme kodları ve habitat tipleri esas alınarak geliştirilmiştir. KuşBank’ın eski sürümlerinde üreme kodu girme seçeneği olmasına rağmen, bu kodlar gözlemciler tarafından çok bilinmediği için yaygın olarak kullanılmadı. O dönemde lokal ölçekte kalan ve Türkiye’de yaygınlaşamayan Atlas Projesinin üreme kodlarının kullanımı da ülke genelinde yaygınlaşamadı. KuşBank eBird sistemine taşındıktan bir süre sonra, kod girişi kolaylaştırıldı ve bu sayede birçok gözlemci kayıtlarına üreme kodu eklemeye başladı. Bu kayıtların hepsi KuşBank veri tabanından indirilerek Atlasa dâhil edildi.
Tüm bu sistematik Atlas gözlemlerine ek olarak, ülke genelinden kuş gözlemcilerin bugüne kadar KuşBank veri tabanlarına girdiği üreme kodu olmayan kayıtlar da kullanılmıştır. KuşBank sistemindeki üreme kategorisi işaretlenmemiş kayıtları kullanırken, bahsi geçen kuşların üreme ihtimalini en yükseğe çekebilmek için aşağıdaki prensipler kullanılmıştır.
- Yerli türlerin tüm kayıtları dikkate alınmıştır.
- Göçmen türlerin ise sadece üreme dönemlerindeki ve bilinen üreme dağılım alanındaki kayıtları dikkate alınmıştır. Her bir türün üreme döneminin tarih aralıkları belirlenmiştir (Bkz. Tablo 4). KuşBank kayıtları, bu tablo ile süzülerek yeni üreme kayıtları elde edilmiştir ve A1 kodu ile işlenmiştir.
- Türkiye’de yuvalayan bazı göçmen türlerin üreme alanlarına vardıkları dönemler bilinmektedir. Ancak bu dönemi takip eden birkaç hafta, Türkiye dışında yuvalayan bireylerin geçişleri devam eder, dolayısıyla üreme döneminin başladığı haftadan sonra kaydedilen bazı kuşlar, aslında üremeyen, göçüne devam eden bireylere aittir. Bu gözlemlerden kaynaklanabilecek hatalara engel olmak için bu türlerin üremeye başladıkları tarihler birkaç hafta ileriye atılmıştır.
- Üreme kodu verilmemiş kayıtlara üreme kodu atamak, her şeye rağmen hatalı olabilmektedir. Bu hatalar da uzmanlarca yapılan revizyonlarda tespit edilmeye çalışılmıştır.
Diğer Veri Portalleri
KuşBank veri tabanı yaklaşık 2014 yılından beri küresel eBird altyapısı altında hizmet vermekte ve Türkiye’de yaşayan kuş gözlemcilerinin çoğu tarafından kullanılmaktadır. Türkiye’yi ziyaret eden yabancılar, daha çok eBird’e ait diğer veri portallerini veya kendi ülkelerinde özel portalleri kullanırlar. Bunlar İngiltere’de BirdTrack, Hollanda’da Observation, Almanya ve komşu ülkelerinde Ornito ve NaturaList’tir. EBCC aracılığıyla toplanan ve atlas karelerine göre atanan kayıtlar da veri havuzuna dâhil edilmiştir. Trakuş gözlemleri, proje süresinde teknik nedenlerle erişilebilir olmadığı için kullanılamamıştır.