Atlasın Tarihçesi

Ulusal ölçekte bir kuş atlası fikri 1970’lerde Türkiye Ornitoloji Derneği (OST, bugünkü OSME) tarafından ortaya atıldı. Bu girişim o dönem için gerçekçi bir plandan çok, uzun
vadeli bir hedefti (Kasparek, 1991).

Bu hedefe ulaşmak için ilk gerçek adım ise 2001 yılında DHKD tarafından atıldı.
EBCC’nin kuş atlasıyla ilgili bütün dokümanları (metodoloji, arazi kayıt formları vb.)
tercüme edildi ve uyarlandı. Yerel ölçekte 2001 yılında İstanbul, Kayseri ve Samsun’da
50×50 km’lik karelerde pilot çalışmalar başlatıldı. İzmir Karaburun’da 2004 yılında
başarılı bir çalışma tamamlandı. Diğer pilot projelere ise devam edilemedi. O günün
koşullarında kapsamlı bir atlas çalışması için hem yeterli bütçe bulunamadı, hem de
mevcut kuş gözlemci kapasitesinin yetersiz kaldığı ortaya çıktı. Projeye devam edilemedi.
Ancak oluşturulan ve hazırlanan belgeler ile edinilen tecrübe daha sonra Türkiye
Üreyen Kuş Atlası projesinin temelini oluşturacaktı.

İlk kapsamlı Avrupa Üreyen Kuşlar Atlası, diğer adıyla Avrupa Ornitoloji Atlası 1997
yılında yayımlandı. Türkiye, Kıbrıs, Kafkaslar ve Rusya’nın büyük bölümü birinci
Avrupa Üreyen Kuş Atlası’na dâhil edilmedi (Hagemeijer & Blair, 1997).

Birinci Avrupa Üreyen Kuş Atlası’nın yayımlanmasından 30 yıl sonra, Azor
Adaları’ndan Rusya’ya kadar, ornitologlar ve gönüllü kuş gözlemcilerinden oluşan bir
ağ kuruldu. Her bir ülkede çalışmayı organize edecek ulusal koordinatörler belirlendi ve
5 yılda, 50’den fazla ülkede, 500’den fazla üreyen kuş türünü 5000’in üzerinde 50×50
km’lik karede belgelemek hedefiyle EBBA2 projesi başladı. Proje esnasında 2013-2017
yıllarında gözlem verileri toplandı. 2018-2019 yıllarında veri analizi ve modelleme
çalışması tamamlandı. 2020 yılında EBBA2 kitabının basılması hedeflendi.

Türkiye Üreyen Kuş Atlası’nın başlaması için en büyük adım, 2013 yılı Mart ayında
Barselona’da gerçekleşen EBBA2 çalıştayında atıldı. EBCC’nin Avrupa Üreyen Kuş
Atlası’nı güncelleme planına Türkiye’yi de dâhil etme arzusu ile Türkiye Üreyen Kuş
Atlası’nın yapılabilmesi için büyük bir fırsat doğdu.

RSPB’den (Kraliyet Kuşları Koruma Derneği) José Tavares, Kerem Ali Boyla’nın EBBA2
çalıştayına katılmasını sağladı. Kerem Ali Boyla burada Türkiye’deki kuş gözlemci
sayısının ve KuşBank’taki veri miktarının bu proje için yeterli olduğunu ortaya koydu.
Bunun üzerine EBCC, Türkiye’yi EBBA2’ye dâhil etmek için Türkiye Üreyen Kuş
Atlası’nı desteklemeye karar verdi.

Projenin ilk aşamalarında, Atlas’ın nasıl bir kurumsal yapı içinde konumlanması
gerektiği tartışıldı. Kerem Ali Boyla Atlas ve benzeri projelere ev sahipliği yapabilecek
yeni bir vakıf oluşumu için bir çalışma hazırladı ve bir çağrıda bulundu. Bunun üzerine,
Atlas projesinin ilk destekçileri olan Ali Rıza Altınok, Asaf Ertan, Emine Nurhan
Tekin, Emrah Çoraman, Fikret Can, Fikret Karacan, Hürmüz Yeniceli, Murat Yarar,
Ömer Necipoğlu, Taner Şekercioğlu ve Yavuz Eryavuz Şubat 2014’te bir araya geldi.
Tartışmalar sonucunda, yeni bir vakfın kurulması yerine Atlas’ın mevcut kuruluşlardan
birinin çatısı altında gerçekleşmesine karar verildi.

EBCC komite üyeleri yıllık olağan toplantısını 24 Mart 2014’te İstanbul’da yapmaya
kararı verdi. Bu esnada hem kendi görüşmelerini, hem de Türkiye’deki kuş gözlemcileri
ile birlikte Atlas’ın başlangıç toplantısını gerçekleştirdiler. Toplantıya katılan Dilek
Şahin, Engin Gem, Esra Per, Gernant Magnin, İlker Özbahar, Kiraz Erciyas Yavuz,
Nilüfer Araç, Orhan Gül, Ömer Necipoğlu, Özge Balkız, Süreyya İsfendiyaroğlu, Vedat
Beşkardeş ve Zeynel Arslangündoğdu, Atlas projesinin sunulan haliyle gerçekçi,
yapılabilir ve öncelikli olduğu sonucuna vardılar. Ertesi gün Çatalca’da yapılan bir pilot
arazi çalışmasında kuş gözlemcileri ve EBCC komite üyeleri bir araya gelerek Atlas
metodunu uyguladılar. Bu toplantının sonunda bir duyuru ile proje başlamış oldu.