Kaya sıvacısı, Sitta neumayer, Fotoğraf: Sezai Göksu
Türkiye Üreyen Kuş Atlası Projesi için ilk duyuruyu okuduğumda bir yandan katılmayı çok istemiş bir yandan da çok endişelenmiştim. Yaklaşık dört yıldır kuşları izliyor, fotoğraf çekiyor ve gözlem yapıyordum. Bir keresinde Cernek kuş halkalama istasyonunda gönüllü olarak bile çalışmış, oradaki hocalardan çok şey öğrenmiştim. Bu proje de bana çok şey öğretecekti, buna emindim. Bu nedenle katılmayı çok istedim, ama dedim ya, bir yanım çok endişeliydi, bütün kuşların arasından üreyenleri nasıl ayırdedecektim, üreme kodlarını nereden bilecektim? Bu endişelerle birlikte, ağır basan kuş sevdası beni projeye gönüllü olarak itti. İlk toplantıya tüm karelerimi belirleyerek, biraz da ses çalışarak gitmiştim. Dilek Şahin’in inanılmaz derecede rahatlatıcı, yol gösterici ve hepsinden önemlisi projenin sağlıklı bir biçimde tamamlanabilmesi için uyulması gereken kuralları anlatırken seçtiği öğretici dil endişelerimin önemli bir bölümünü gidermişti. Sırada, arazi gününü beklemek vardı.
Nihayet, o büyük gün gelip çatmıştı. Bu projede en azından ilk karelerimde bana eşlik edecek efsane isimle karşılaşacaktım, Lider Sinav’la. Lider, 16 Nisan Cumartesi günü Alaçatı’ya geleceğini haber vermişti. Her şey önceden planlandığı gibi gidiyordu, ben daha Lider’i karşılamadan, sabah bir kare bitirmiştim, ama sorulacak o kadar çok soru vardı ki kafamda. İşte o sorularla, nihayet Lider’le buluştuk. Hemen araziye gitmek istedi, akşamüzeriydi, güneşin batmasına iki saatten fazla vardı, birlikte bir kareyi sindire sindire ve tüm sorularımı sorarak yapabilirdik. Lider’in heyecanlı, ama bir o kadar da derin bilgi sahibi olduğunu hissettiren, dolayısıyla güven veren tavrı beni adamakıllı rahatlatmıştı. Birlikte, seçtiğim karede ilk transectimize başladık, her halini izliyor, her yazdığına merakla bakıyordum, ne öğrensem kardı. Bu gerçek bir kuş arazisiydi, alışkın olduğum kuş fotoğrafçılığından çok farklıydı, yürüyorduk, kuşlar bana yakın değildi, biz yürüdükçe ses dinliyor, alanda hangi türlerin olduğunu üreme kodlarıyla birlikte tartışıyorduk. Dürbün ve ses bilgisinin ne kadar önemli olduğunu o zaman anladım, dahası tür bilgisinin. Yelpazekuyruk, tarla çintesi ve tepeli toygar alanda bizi ilk karşılayan türlerdi. Tarlalardan geçip nehir kenarına vardığımızda, Lider’in ne kadar heyecanlandığını ve bana “sen de dinle bak” büyük kamışçını duyuyor musun, dediğini söylemeliyim. Alaçatı azmağından içeriye doğru giren nehrin bir güney yakasında, bir kuzey yakasında yürümüştük. Alanı tamamladığımızda gün batıyordu, ve terk edilmiş tek katlı bir köy evinin saçağından bir çift kukumav bize bakıyordu.
Yelpazekuyruk, Cisticola juncidis, Fotoğraf: Sezai Göksu
Ertesi gün de, Lider’le daha farklı bir coğrafyaya sahip başka bir kareyi tamamladık. İki gün boyunca, geniş bir arazide bol türlü ve keyifli bir çalışma yaptık Lider’le. Kendisini en fazla heyecanlandıran gelişmeyi de aktarmazsam eğer, bu öykü eksik kalır. İlk günün akşamı birlikte sohbet ederken, Alaçatı’nın güney sahillerinde sabah saatlerinde büyük gruplar halinde arka arkaya yelkovan kuşlarının geçit yaptığını anlatmış ve geçen yıl çektiğim fotoğrafları göstermiştim. Lider’in heyecanını anlatamam, sabahı iple çekmiştir herhalde. Nitekim, sabah ikinci kare için araziye vardığımızda, ilk yaptığı dürbünü denize çevirmek ve yelkovan geçişlerini izlemek oldu. Benim karemden çok, kıyıdan yaklaşık 300-400 metre açıktan geçen 40’lı-50’li yelkovan grupları ile ilgilendi. Birlikte yol boyu yelkovanları tartıştık, nereden geliyorlardı, nereye gidiyorlardı, akşamları geri dönüyorlar mıydı, ve bunlar gibi bir sürü soru daha sorduk. Tüm bu soruları, bir büyük yelkovan projesine bırakarak, Lider’i Alaçatı’dan uğurladım, başka gönüllülere yardıma, başka coğrafyalara, başka türlere doğru.
Bu projeye dahil olmakla çok doğru bir tercih yapmış olduğumu anlamamı sağladığı, bana yeni bilgiler aktardığı ve keyifli arazi arkadaşlığı için Lider’e ne kadar teşekkür etsem azdır, sağolsun.
Sezai Göksu, 2016
Kuş Atlası çalıştayı 22-23 Ekim tarihleri arasında Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü Altan Günalp Salonu’nda gerçekleşecek. Gönüllülerin ve akademisyenlerin katılımıyla gerçekleşecek olan çalıştayda atlas metodolojisi, eBird kullanımı, dağılım modellemeleri, farklı ülkelerdeki atlas çalışmaları gibi konular anlatılacak. Çalıştayda atlas arazisi ve popülasyon tahmini gibi uygulamaların yanı sıra atölye çalışmalarına ve sorunların tartışılacağı oturumlara da yer verilecek.
Kirazkuşu (Emberiza hortulana) Avrupa’nın pek çok ülkesinde azalmakta. Belçika’da türün tamamen yok olduğu doğrulandı. Hollanda, Macaristan, Slovakya ve İsviçre gibi ülkelerde de yok olduğu düşünülüyor. Bu yokoluşun başlıca sebepleri tarım uygulamaları ve arazi yapısındaki değişiklikler ve aşırı avlanma. Kirazkuşları Fransız mutfağında yeri olan türlerden. 1979 yılında getirilen av yasağına karşın, Fransa’daki kirazkuşu sayısı son 30 yılda %50-%75 azaldı.
