Doğanın herhangi bir noktasına gidin, kuşlar oradadır! Kuşların bu görünürlüğüne değişik renkleri, boyutları ve davranışları da eklenince insanların kuşları izleme hevesi anlaşılabilir. Kuşları izlediğinizde sadece onların değil yaşadıkları alanların durumuna dair de bilgi toplayabilirsiniz. Çünkü doğadaki karmaşık besin ağlarında üst seviyelerde yer alan kuşların durumu, besin zincirinin daha alt düzeylerindeki canlıların durumuna yönelik ipuçları verir. Kuş gözlemi doğayı incelerken kullanabileceğimiz basit ve değerli bir yöntemdir.
Her kesimden ve yaştan insanın yapabileceği kuş gözlemciliği son yıllarda bir hobi olmaktan çıkıp herkesin bilimsel veri toplamasına izin verecek şekilde gelişti. Vatandaş bilimi, yani kamunun bilim insanlarıyla işbirliği yaparak bilimsel araştırmaya dahil olması özellikle kuş gözlemcileri arasında çok yaygın hale geldi ve bilimsel çalışmaların önemli bir parçası oldu. Tüm dünyada vatandaş bilimiyle üretilen veriler doğrultusunda oluşturulan koruma stratejileri, yöntemin ne kadar verimli olduğunu göstermektedir. Üreyen Kuş Atlası çalışması Türkiye’de vatandaş biliminin güzel örneklerinden biridir.
2014 yılında başlayan Üreyen Kuş Atlası projesi Türkiye’de üreyen kuş türlerine yönelik bilgi toplayarak bu türlerin dağılım haritalarını oluşturmayı hedeflemektedir.
Neden yapıyoruz?
Türkiye’de kuş gözlemciliğinin başlangıcı 1920’li yıllara dayansa da ülkede bu güne kadar yapılan büyük ölçekli kuş araştırmalarının sayısı çok azdır. Kuş Atlası, kuş gözlemcilerinin katılımıyla ülke çapında yürütülecek ve üreyen kuşların dağılımlarını haritalayacaktır. Böylesine kapsamlı bir veri, yapılacak herhangi bir bilimsel çalışma ve / veya yönetim kararı için gereken temel veridir. Atlas çalışmasının gelecekte Türkiye’de gerçekleştirilecek kuş araştırmaları ve alan koruma çalışmaları için altlık oluşturması beklenmektedir.
Ne yapıyoruz?
Daha kolay çalışabilmek ve verileri daha sistematik toplayabilmek adına Türkiye’yi 50×50 km büyüklüğündeki 333 kareye böldük ve dört yıl içinde bunların 160’ını bitirmeyi hedefliyoruz.
Bu kadar çok karede veri toplamak ancak kuş gözlemcilerinin hem ülke genelinde hem de yereldeki katılımıyla mümkün. Hedefimize ulaşmak için KuşBank, Trakuş gibi internet siteleri ve sosyal medyayı kullanarak mümkün olduğunca çok kuş gözlemcisine ulaşıp, onlarla işbirliği yapmaya çalışıyoruz. Kuş gözlemcilerine ulaştığımızda hangi karede çalışmak istediklerini öğreniyor ve çalışma yöntemine ilişkin detaylı bir plan yapıyoruz. Arazi çalışması öncesinde çalışma alanının kapsamlı haritalarını ve bu alanda görülmesi olası kuş türlerinin listesini gönüllülerle paylaşıyoruz. Burada hedef, gözlemcilere alanı ve türleri önceden tanıma fırsatı sunarak yapılacak gözlemin kalitesini artırmak. İhtiyaç duyulan bölgelerde çalışma alanlarını ziyaret ederek gönüllü ekiplere yöntemimizi anlatıyor, gözlemlere destek sağlıyoruz. Toplanan veriler herkesin ulaşabileceği bir veri tabanına (e-Kuşbank) yükleniyor, paylaşılıyor, analiz ediliyor.
Bugüne kadar neler yaptık?
– Arazi çalışmalarına iki yılda ortalama 90 gönüllü kuş gözlemcisi dahil oldu. Gönüllüler 50×50 km büyüklüğündeki 76 karede Atlas metodunu uygulayarak üreyen kuş türlerine yönelik veri topladı. Türkiye’de üreyen 320 kuş türünün 290’dan fazlası bu çalışmalar sırasında kaydedildi.
– Eylül 2016’da Kuş Atlası ekibi olarak Almanya’nın Halle kentinde düzenlenen BirdNumbers2016 konferansına katıldık. Avrupa’daki Atlas çalışmalarını koordine eden EBCC (Avrupa Kuş Sayım Konseyi) tarafından 3 yılda bir düzenlenen ve kuşlarla ilgili araştırmaların sunulduğu konferansta Kuş Atlası projesinin son durumunu anlatan poster, bilim komitesi tarafından verilen ikincilik ödülünü kazandı.
– EBCC (Avrupa Kuş Sayım Konseyi) 2015 Kasım ayında yaptığı toplantıda Türkiye’de elde edilen ilk sonuçları ve proje hakkındaki gelişmeleri diğer ülkelerin Kuş Atlası koordinatörlerine sundu.
– 2015’in Ekim ayında, Atlas çalışmasına katılan ve katılmak isteyen gönüllüler ile Türkiye’deki kuş bilimcileri bir araya getirecek bir toplantı düzenledik. Samsun’da gerçekleştirilen toplantıya Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ornitoloji Araştırma Merkezi yetkilileri ve birçok farklı ilden 28 kişi katıldı. Toplantı kapsamında katılımcılara Kuş Atlası projesini anlattık ve bir açık oturum düzenledik. Kızılırmak Deltası’na giderek, Atlas metoduna yönelik bir uygulama yaptık. 2016’da yapılan arazi çalışmalarını planlarken bu toplantının çıktılarını kullandık.
Kuş Atlası isteyen herkesin katkıda bulunabileceği bir toplum projesidir. Projede yer almak isteyen herkes proje ekibiyle iletişime geçebilir.
Angıtlar Asya ve Kuzey Afrika’daki bozkırlarda ve yarı-çöl alanlarda varlık gösteriyor. Kafes kuşu olarak esaret altında tutulan angıtların kaçmasıyla, tür 1960’lardan bu yana doğada daha çok gözlenmeye başladı. Angıtların üreme döneminde gösterdikleri saldırgan davranışlar diğer ördekleri bölgeden uzaklaştırdığı için, angıt sayılarındaki artış yerli kuş popülasyonları etkiliyor.
